Το Art Nouveau έκανε εμφανή την παρουσία του από το 1880 έως το 1914. Ως κίνημα είχε σκοπό να σπάσει όλους τους δεσμούς με την κλασσική εποχή και να καταργήσει τα εμπόδια μεταξύ καλών και εφαρμοσμένων τεχνών.
Πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με πρώτο το Παρίσι, βρήκαν στο κίνημα του Art Nouveau ένα καινούργιο περιερχόμενο στην τέχνη και του επέτρεψαν να καθορίσει ένα μεγάλο κομμάτι της αισθητικής τους. Δεν είναι τυχαίο πως μέσα στο Art Nouveau πνέει ο αέρας της Ευρώπης που αγαπάμε.
Το Art Nouveau ήταν κάτι περισσότερο από ένα στυλ. Ήταν τρόπος σκέψης για τη σύγχρονη κοινωνία και τις νέες μεθόδους παραγωγής. Ήταν μια προσπάθεια επαναπροσδιορισμού της έννοιας και της φύσης των έργων τέχνης. Στο εξής η τέχνη δεν μπορούσε να παραβλέπει τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης όσο χρηστικά και αν ήταν. Αυτή η προσέγγιση θεωρήθηκε εντελώς νέα και επαναστατική και έτσι προέκυψε ο όρος Art Nouveau- νέα τέχνη.
Το Art Nouveau έχει περισσότερη σχέση με τη Γαλλία και εκεί είχε πάρει διάφορες ονομασίες όπως style Jules Verne, Le style Metro (από τις εισόδους του μετρό του Hector Guimard), art belle époque, art fin du siècle.
Από τη Γαλλία εξαπλώθηκε και άνθησε σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και τη Βόρειο Αμερική με διάφορα ονόματα. Στην Ιταλία π.χ με το όνομα stile florale, La stile Liberty ( από τον Βρετανό σχεδιαστή Arthur Lasenby Liberty, στην Ισπανία modernista (με τον κύριο εκπρόσωπο τον Antoni Gaudi), στην Αυστρία Sezessionstil (Vienna secession), στη Γερμανία σαν Jugenstil. Στην Αμερική το κίνημα πήρε το όνομα Tiffany style από τα σχέδια του θρυλικού γυαλιού favrile του Louis Comfort Tiffany.
Οι εκφραστές της νέας αντίληψης
Υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός δημιουργών και των καλλιτεχνών που εργάστηκαν πάνω στο στυλ Art Nouveau.
Μερικά από τα πιο εξέχοντα ονόματα ήταν ο Σκοτσέζος σχεδιαστής και αρχιτέκτονας Charles Rennie Mackintosh, που ειδικευόταν σε μια κυριαρχούσα γεωμετρική γραμμή και επηρέασε ιδιαίτερα το αυστριακό Sezessionstil, οι Βέλγοι αρχιτέκτονες Henry van de Velde και Victor Horta, των οποίων οι ελικοειδείς και εξαιρετικά λεπτές δομές επηρέασαν το Γάλλο αρχιτέκτονα Hector Guimard, ένα άλλο σημαντικό εκφραστή.
Ο Αμερικανός υαλουργός Louis Comfort Tiffany, ο Γάλλος σχεδιαστής σιδηροκατασκευών και επίπλων Louis Majorelle, ο Τσέχος γραφίστας-καλλιτέχνης Alphonse Mucha, ο Γάλλος σχεδιαστής γυαλιού και κοσμημάτων René Lalique, ο Αμερικανός αρχιτέκτονας Louis Henry Sullivan, ο οποίος χρησιμοποιεί Art Nouveau σιδεριές σε φυτικές μορφές για να στολίσει το παραδοσιακά του κτίρια και ο Ισπανός αρχιτέκτονας και γλύπτης Antonio Gaudí, ίσως ο πιο πρωτότυπος καλλιτέχνης του κινήματος, ο οποίος υπερέβη τα όρια της εξάρτησης από τη γραμμή για να μετατρέψει τα κτίρια σε καμπύλες, βολβώδεις, έντονου χρωματισμένες βιολογικές κατασκευές.
Οι κυρίες με τις καμέλιες: λουλούδια, φτερά και μοιραία θηλυκά στο Art Nouveau.
Το Art Nouveau καθιερώθηκε σαν το πρώτο στυλ διακόσμησης του 20ου αιώνα. Στη διακόσμηση δανείστηκε αρκετά στοιχεία από την τέχνη της Βικτωριανής εποχής, ενώ πρόσθεσε σύγχρονες τάσεις στα αφηρημένα στοιχεία του μπαρόκ.
Από πολλές απόψεις θεωρήθηκε η απάντηση στη Βιομηχανική Επανάσταση. Μερικοί καλλιτέχνες υποδέχθηκαν την τεχνολογική πρόοδο και συντονίστηκαν στις αισθητικές δυνατότητες των νέων υλικών, όπως ο χυτοσίδηρος.
Άλλοι αποδοκίμασαν τη χαμηλή ποιότητα των βιομηχανοποιημένων προϊόντων μαζικής παραγωγής και έθεσαν στόχο να εξυψώσουν τις διακοσμητικές τέχνες στο επίπεδο των καλών τεχνών, γατί θεωρούσαν ότι όλες οι τέχνες πρέπει να εναρμονίζονται για να δημιουργηθεί ένα συνολικό έργο τέχνης. Δηλαδή κτίρια, έπιπλα, υφάσματα, κοσμήματα, όλα προσαρμοσμένα στις αρχές του Art Nouveau.
Χαρακτηριστικά στοιχεία και θεματογραφία.
Χαρακτηριστικά στοιχεία του στυλ είναι οι καμπύλες γραμμές, η καλλιτεχνική εφαρμογή σύγχρονων υλικών και βιομηχανικών τεχνικών (εμφανής χάλυβας στην αρχιτεκτονική).
Στη θεματογραφία του στυλ κυρίαρχα είναι πουλιά και άνθη με πολυτελή απόδοση, έντομα και πολύμορφες φιγούρες μοιραίων γυναικών.
Η επιτήδευση των μορφών κυρίως με στοιχεία που προέρχονται από τη φύση παραπέμπει στην αυτονόητη συσχέτιση του στυλ με το κίνημα του συμβολισμού. Επίσης υπάρχουν επιρροές από την ιαπωνική και τη γοτθική τέχνη. Η ιαπωνική τέχνη δάνεισε στο Art Nouveau τη μίμηση φυσικών μορφών και την εφαρμογή πολύπλοκων διακοσμητικών μοτίβων.
Το Art Nouveau ήταν ένα σύντομης ζωής κίνημα του οποίου η αναλαμπή λειτούργησε σαν πρόδρομος του μοντερνισμού, που έδωσε έμφαση στην αρχή ‘η λειτουργία υπεράνω της φόρμας’ και στην κατάργηση της φορτωμένης διακόσμησης.
Η επίδραση του είναι προφανής στην Art Deco, όπου οι γυαλιστερές επιφάνειες εμπλουτίστηκαν με καπλαμάδες εξωτικών ξύλων και διακοσμητικά ένθετα (μαρκετερί).
Το ξεχωριστό διακοσμητικό χαρακτηριστικό του Art Nouveau είναι η κυματοειδής, ασύμμετρη γραμμή, που συχνά παίρνει τη μορφή μίσχου λουλουδιών και μπουμπουκιών, έλικας αμπέλου, πουλιών, φτερών εντόμων και άλλα ντελικάτα, καμπύλα φυσικά αντικείμενα. Η γραμμή μπορεί να είναι κομψή και χαριτωμένη ή είναι εμποτισμένη με έντονα ρυθμική ισχύ.
Στις γραφικές τέχνες η γραμμή υποτάσσει όλα τα άλλα εικαστικά στοιχεία -μορφή, υφή, χώρο και χρώμα-στο δικό της διακοσμητικό αποτέλεσμα.
Στην αρχιτεκτονική και στις άλλες εικαστικές τέχνες, το σύνολο της τρισδιάστατης μορφής καθώς πνίγεται σε ένα οργανικό, γραμμικό ρυθμό, συγχωνεύει τη δομή και τα στολίδια. Η αρχιτεκτονική δείχνει ιδιαίτερα αυτή τη σύνθεση της δομής και του διακόσμου: ένας ελεύθερος συνδυασμός των υλικών-σιδεριές, γυαλί, κεραμικό και τοιχοποιία -εφαρμοζόταν για παράδειγμα, στη δημιουργία ενοποιημένων εσωτερικών, στα οποία κολώνες και δοκάρια λάμβαναν τη μορφή πυκνής αμπέλου με απλωμένες έλικες και τα παράθυρα διαμορφωνόταν και σαν ανοίγματα για φως και αέρα και σαν μεμβράνες του οργανικού συνόλου.
Αυτή η προσέγγιση ήταν εντελώς αντίθετη με τις αξίες της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της λογικής και της σαφήνειας της κατασκευής.
Αν και το Art Nouveau ήταν ένα κίνημα με σύντομη διάρκεια, η αναλαμπή του αποτέλεσε την απαρχή του μοντερνισμού, που έδωσε έμφαση στη λειτουργία σε βάρος της φόρμας και στην εξάλειψη του περιττού διακόσμου. Η επίδραση του ήταν μεγάλη και προφανής στο στυλ Art Deco.