Η φλοκάτη ή αλλιώς βελέντζα είναι ένα χνουδωτό, αφράτο και ζεστό χαλί φτιαγμένο από 100% μαλλί.
Η προέλευση της φλοκάτης
Η κατασκευή της φλοκάτης ξεκίνησε εδώ και εκατοντάδες χρόνια από τους Βλάχους της Πίνδου. Η κατασκευή της χρονολογείται από τον 5ο αιώνα μ.Χ (πηγές: εδω και εδώ ). Χρησιμοποιούνταν ώς ενδυμασία από τους Βλάχους βοσκούς που είχαν ανάγκη από ζεστά υφάσματα στις χαμηλές θερμοκρασίες του βουνού, αλλά και για το στρώσιμο των δαπέδων, ως κουβέρτες και στρωσίδια ύπνου.
Σήμερα, η φλοκάτη πωλείται σε όλο τον κόσμο, και είναι γνωστή ως ένα αυθεντικό ελληνικό προϊόν.
Από πού προέρχεται η λέξη Φλοκάτη
Η λέξη φλοκάτη είναι παράγωγο της λατινικής λέξης Floccus που σημαίνει χνούδι υφάσματος (υπερλεξικό των εκδόσεων Παγουλάτου). Η φλοκάτη δηλαδή είναι ένα μάλλινο ύφασμα με φλόκες.
Από τι υλικό κατασκευάζεται ;
Η αυθεντική φλοκάτη κατασκευάζεται από 100% μαλλί (τόσο οι ‘φλόκοι’ όσο και η βάση της). Σήμερα κατασκευάζονται και συνθετικές φλοκάτες (πλήρως συνθετικές ή με ένα ποσοστό συνθετικών νημάτων) αλλά σε σχέση με τις μαλλινες φλοκάτες, οι συνθετικές είναι κατώτερης ποιότητας.
Η αυθεντική μάλλινη φλοκάτη είναι αφράτη ενώ το μαλλί βοηθάει στην εύκολη απομάκρυνση των λεκέδων και της σκόνης. Έτσι, μπορεί να τοποθετηθεί ακόμα και σε πολυσύχναστα σημεία του σπιτιού.
Πώς κατασκευάζεται ;
Η φλοκάτη παραδοσιακά υφαινόταν στον αργαλειό. Η διαδικασία όμως δεν τελείωνε με την ύφανση των μάλλινων νημάτων καθώς στη συνέχεια η φλοκάτη έπρεπε να «χτυπηθεί» και να πλυθεί σε κρύο νερό. Ουσιαστικά, μόνο μετά την επεξεργασία μέσα στο νερό, η φλοκάτη διογκωνόταν, έδεναν οι κόμποι και τα νήματα μεταξύ τους, και το χαλί γινόταν αφράτο και απαλό. Η επεξεργασία της φλοκάτης γινόταν στις νεροτριβές (μπατάνια και δριστέλλες) όπου ακόμα και σήμερα συνεχίζει να γίνεται το πλύσιμο των χαλιών αυτών.
Το αρχικό χρώμα της φλοκάτης είναι υπόλευκο, αλλά μπορεί να χρωματιστεί και να αποκτήσει σχεδόν οποιαδήποτε απόχρωση (μπλε, φούξια, πράσινη, κίτρινη, κλπ).
Τέλος, η ποιότητα της φλοκάτης ορίζεται από το βάρος της, και όσο πιο βαριά τόσο πιο ακριβή.
Λαογραφικά στοιχεία:
Από την ιστοσελίδα Vlaxoi.net μάθαμε ότι κατά την τελετή των αρραβώνων, στην είσοδο της καλύβας κρέμονταν μια κόκκινη φλοκάτη (τσιόργκα) από την προίκα της νύφης. Στην προίκα της νύφης συμπεριλαμβάνονταν και τα δώρα προς όλους τους συγγενείς. Τα δώρα αυτά ήταν λευκή φλοκάτη για το πεθερό και τον κουμπάρο και κόκκινη φλοκάτη για τα αδέλφια του γαμπρού και τους θείους.
Τη νύφη ανέβαζε σε ένα άσπρο άλογο ο πατέρας της ή τα αδέλφια της και καθώς αυτή ανέβαινε στο άλογο, αριστερά και δεξιά οι συγγενείς κρατούσαν ανοιχτές φλοκάτες για να μη φανούν τα πόδια της.
Στο βιβλίου του Ν.Κρυστάλλη "Οι βλάχοι της Πίνδου" (εκδόσεις Δαμιανός) διαβάσαμε ότι οι ευπορώτεροι βλάχοι φορούσαν ως πανωφόρι μελανόχρωμη φλοκάταν, έξωθεν πεποικιλμένην και έσωθεν πλήρη μάλλινων θυσάνων (φλόκου). Η τάξη των εμπόρων (όχι η τάξη των ποιμένων) ασχολούνταν με τη βιομηχανία των μάλλινων υφασμάτων. Τα υφάσματα αυτά πωλούνταν στις αγορές της Κόνιτσας, των Ιωαννίνων, των Γρεβενών, της Βιτώλιας, των Τρικάλων, της Καρδίτσας, της Λάρισας, του Βόλου, της Λαμίας, της Αταλάντης, της Λειβαδιάς και των Θηβών.
Στο ίδιο βιβλίο διαβάσαμε ότι η φλοκάτη ονομαζόταν αλλιώς και σάρικα.
Πώς καθαρίζεται η φλοκάτη ;
Το μαλλί της φλοκάτης έχει την ιδιότητα να καθαρίζεται εύκολα από σκόνες και λεκέδες. Έτσι κατά τη διάρκεια του έτους μπορεί τακτικά να τινάζεται. Μερικοί υποστηρίζουν, ότι κατά το τίναγμα καλό είναι η φλοκάτη να βρέχεται ελαφρά ώστε το μαλλί να ξαναγίνεται αφράτο.
Μετά από ένα χρόνο ενδεχόμενα να χρειάζεται πλύσιμο. Το πλύσιμο γίνεται στην μπανιέρα (πάτημα με τα πόδια) ή ακόμα καλυτερα στις παραδοσιακές νεροτριβές.
Η «Βιοκαρπέτ» ξεκίνησε από τη Σαμαρίνα και από τις... βλάχικες φλοκάτες
Διαβάσαμε στο βιβλίο "Αρμάνοι, Οι βλάχοι" (συγγραφέας: Ν.Ι Μέρτζος, Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Ρέκος Ε.Π.Ε) ότι ο Ιωάννης Καντώνιας, που καταγόταν από το χωριό Σαμαρίνα εμπορευόταν προπολεμικά φυτικές βαφές μαλλιού, στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας και πολύ σύντομα ίδρυσε στην γενέτειρα του (τη Σαμαρίνα) μια προηγμένη οικοτεχνία υφαντουργίας που παρήγαγε βλάχικες φλοκάτες και κιλίμια.
Το 1946 δημιούργησε στη Λάρισα μια νηματουργία που παρήγαγε και εξήγαγε φλοκάτες. Η μονάδα αυτή μετονομάστηκε το 1970 σε ΒΙΟΚΑΡΠΕΤ και συνεχίζει να παράγει ακόμα και σήμερα φλοκάτες. Η κατασκευή βασίζεται στις λεπτομέρειες και στα μυστικά της παραδοσιακής τεχνικής που κάνουν άλλωστε την αυθεντική φλοκάτη να ξεχωρίζει.
Η Φλοκάτη σήμερα
Η φλοκάτη είχε γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής στο εξωτερικό κατά τη δεκαετία του 70 και έτσι κατα τις επόμενες δεκαετίες το ενδιαφέρον μειώθηκε καθώς θύμιζε το ρετρό στυλ του 70 ή ταυτιζόταν αποκλειστικά με το χωριάτικο στύλ. Όμως, όπως όλα τα ποιοτικά προϊόντα, έτσι και η φλοκάτη κατάφερε να επιβιώσει, να ξεπεράσει τα "στυλ" και να γίνει πλέον κλασική.
Η φλοκάτη σήμερα, μπορεί να ταιριάξει σε σύγχρονους χώρους αλλά και σε ρουστίκ, στο καθιστικό αλλά και στην κρεβατοκάμαρα, σε επίσημους χώρους αλλά και σε πολυσύχναστους διαδρόμους.
Κάτω εικόνα: Λευκή φλοκάτη σε καθιστικό σύγχρονου ύφους. Το μάλλινο αυτό χαλί ζεσταίνει το ψυχρό, ολόσωμο δάπεδο.
