Το μουσείο καλαθοπλεκτικής των Ρωμά βρίσκεται στο οικισμό Θρυλόριο του δήμου Κομοτηνής και είναι μοναδικό για το θεματικό του αντικείμενο, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη.
Ιστοσελίδα μουσείου: www.romagr.gr
Τηλέφωνο: 6977585844
Τα εκθέματα
Τον αρχικό πυρήνα των εκθεμάτων αποτελούσαν καλάθια των Ρωμά, προερχόμενα από τα τρία εθνικά τμήματα της ευρείας Θράκης, δηλαδή, ελληνικό, βουλγαρικό και τουρκικό.
Καλαθάκι από καλαμποκόφυλλο. Νέα Βύσσα (Έβρος)
Σταδιακά, η συλλογή επεκτάθηκε και εμπλουτίστηκε με εκθέματα και από άλλες χώρες της Χερσονήσου του Αίμου, ώστε, τελικά, να περιλαμβάνει καλάθια από πολλές χώρες του κόσμου (Αίγυπτο, Λίβανο, Αρμενία, Συρία, Αργεντινή, Ινδία κ.ά), κατασκευασμένα και από μη Ρωμά πληθυσμούς.
Σήμερα, τη συλλογή απαρτίζουν περισσότερα από 1.000 αντικείμενα (καλάθια, πανέρια, βέργες, σκούπες, ψάθες, εργαλεία, μινιατούρες κ.ά), από τα οποία εκτίθενται περίπου τα 500.
Φιάλη με πλεκτή επένδυση. Βόρεια Θράκη
Ο επισκέπτης του Μουσείου θα βρεθεί μπροστά στο Πανόραμα της καλαθοπλεκτικής, με καλάθια Πομάκων, Ποντίων, Ανατολικοθρακών, Καππαδοκών κ.α
Το Μουσείο Καλαθοπλεκτικής των Ρωμά, πέρα από τη διάσωση και ανάδειξη της τσιγγάνικης καλαθοπλεκτικής τέχνης (όπως την άσκησαν οι μουσουλμάνοι Ρωμά της Θράκης), επιδιώκει τη βελτίωση της αυτο-εικόνας και αυτο-εκτίμησης του πληθυσμού τους και παράλληλα την ανάπτυξη της ευαισθησίας της υπόλοιπης κοινωνίας, σε θέματα προστασίας της πολιτιστικής τους κληρονομιάς και του φυσικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο κινήθηκαν και δημιούργησαν επί αιώνες.
Η επιστημονική έρευνα και καταγραφή μεθόδων, τεχνικών, αλλά και των ίδιων των τσιγγάνικων ομάδων από ιστορική και κοινωνιολογική σκοπιά, συμπληρώνει την προσπάθεια για την επίτευξη των παραπάνω στόχων.
Μελισσοκόφινα
Καλαθοπλεκτική: Ένα παραδοσιακό τσιγγάνικο επάγγελμα
Συμπαγείς ομάδες Ρωμά κατοικούσαν (ή περιφέρονταν) σε όλη την έκταση της Θράκης και -μέχρι τη δεκαετία του 1960- έπλεκαν δεκάδες χιλιάδες καλάθια. Η εμφάνιση του πλαστικού και ο κοινωνικο-οικονομικός μετασχηματισμός της αγροτικής κοινωνίας, έθεσαν σε τροχιά παρακμής την καλαθοπλεκτική, όπως άλλωστε και όλο το φάσμα των παραδοσιακών τσιγγάνικων επαγγελμάτων (γανωτήδες, σιδεράδες, κοσκινοποιοί, χτενάδες κλπ).
Το καλάθι με πανάρχαια παρουσία στη Θράκη, εικονίζεται σε αρχαιοελληνικές παραστάσεις και αργότερα σε βυζαντινές αγιογραφίες. Μπορούμε να υποθέσουμε βάσιμα ότι, οι πρώτες ομάδες Ρωμά που εμφανίστηκαν στην περιοχή, τον 11ο αι., συνέχισαν την τοπική βυζαντινή παράδοση και ορισμένοι τύποι καλαθιών (μελισσοκόφινα, φίμωτρα κ.ά.) που κατασκευάζονταν μέχρι πριν λίγα χρόνια (δείγματα εκτίθενται στο μουσείο), είναι απευθείας «απόγονοι» των βυζαντινών καλαθιών.
Ελλάδα: τσιγγάνικο, χειροκάλαθο
Υλικά κατασκευή καλαθιών
Στο μουσείο ο επισκέπτης θα συναντήσει καλάθια πλεγμένα από διαφορετικά υλικά και τρόπους πλέξης. Κυρίαρχα υλικά στα νεότερα χρόνια παραμένουν τοκαλάμι και η λυγαριά, ενώ στα αστικής χρήσης καλάθια κυριαρχεί η αποφλοιωμένη ιτιά, η οποία συνδυάζει ευκαμψία και αισθητική. Παλαιότερα, οι αγροτικές εργασίες απαιτούσαν τη χρήση πιο ανθεκτικών υλικών, όπως βέργες φουντουκιάς, κρανιάς και αγριακακίας. Οι Πόντιοι (στον Εύξεινο Πόντο) και οι Πομάκοι, ως ορεινοί πληθυσμοί, χρησιμοποίησαν περισσότερο το ξύλο της φουντουκιάς (σχισμένο σε ταινίες) το οποίο είναι εξαιρετικά ανθεκτικό. Η καλλιτεχνική δημιουργία των ανατολικοθρακών, έδωσε ωραιότατα δείγματα με καλάθια οικιακής χρήσης, από καλαμποκόφυλλο. Φύλλα καλαμποκιού χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν από αγρότες του βόρειου Έβρου, για την κατασκευή παιχνιδιών για παιδιά και διακοσμητικών για το σπίτι (δείγματα όλων εκτίθενται στο Μουσείο).
Εθιμα / δοξασίες
Στο μουσείο θα γνωρίσετε τις ιδιότητες του θεραπευτικού καλαθιού (με βέργες κόκκινης ιτιάς), το καλάθι κατά της βασκανίας (Η επιφάνεια του καλαθιού έχει μάυρες βούλες και από κάτω μπαίνουν φυλαχτά ή στίχοι του κορανίου), το καλάθι της τύχης.
Το θεραπευτικό καλάθι
Το καλάθι της βασκανίας
Πηγή κειμένων και εικόνων: Μουσείο καλαθοπλεκτικής των ρωμά (Κομοτηνή)