Κύριος σκοπός των εκθέσεων αποτελεί η κληρονομιά που αφήνουν στην ανθρωπότητα, είτε εκφράζεται με μία κατασκευή, είτε από τεχνολογικές και επιστημονικές προτάσεις εστιασμένες στο κεντρικό θέμα της κάθε έκθεσης. Πολύ σημαντική είναι επίσης η συμβολή των διεθνών εκθέσεων στην προαγωγή του αρχιτεκτονικού νεωτερισμού και λόγου. Πολλά αρχιτεκτονικά έργα σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν με προσωρινό χαρακτήρα, αλλά τελικά αποτέλεσαν τοπόσημα για τις πόλεις που τα φιλοξένησαν. Ανατρέχοντας στην ιστορία των εκθέσεων αναδεικνύεται ότι εκεί οι αρχιτέκτονες είχαν την ευκαιρία να παρουσιάσουν ριζοσπαστικές ιδέες, να τεστάρουν καινοτομίες στο σχεδιασμό και την τεχνολογία των κατασκευών. Ο αναπόφευκτα ενθαρρυνόμενος ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών να παρουσιάσουν το καλύτερο ανεξαρτήτως κόστους, αποδέσμευσε τους αρχιτέκτονες από τους περιορισμούς των συμβατικών αναθέσεων και τους επέτρεψε να επικεντρωθούν στην καθαρά εννοιολογική προσέγγιση της πρότασης, όπως το αριστουργηματικό Barcelona Pavilion του Mies van der Rohe.
Από την πρώτη έκθεση μέχρι σήμερα έγιναν 34 Διεθνείς Εκθέσεις. Διοργανώνονται κάθε πέντε χρόνια και συνήθως διαρκούν έξι μήνες. Προσελκύουν εκατομμύρια επισκεπτών που εξερευνούν τα περίπτερα, τις εκθέσεις και τα πολιτιστικά δρώμενα των εκατοντάδων συμμετεχόντων εθνών, οργανισμών και επιχειρηματιών. Κάθε διεθνής έκθεση αποτελεί καταλυτικό παράγοντα για την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική αναβάθμιση της χώρας φιλοξενίας.
H τελευταία διεθνής έκθεση πραγματοποιήθηκε στο Μιλάνο το 2015 και η επόμενη θα γίνει στο Dubai το 2020 με θέμα “Συνδέοντας Μυαλά, Δημιουργώντας το Μέλλον”.
Στη συνέχεια θα παραθέσουμε μία σύντομη ιστορία των Διεθνών Εκθέσεων
1. Expo Λονδίνο 1851
Το Crystal Palace ήταν το αναμφισβήτητα καταπληκτικότερο χαρακτηριστικό αυτής της πρώτης διεθνούς έκθεσης. Σχεδιασμένο από τον Sir Joseph Paxton από μέταλλο και γυαλί αναδεικνύει απίστευτα επιτεύγματα της μηχανικής. Οι μεγαλύτερες γυάλινες επιφάνειες της εποχής έδιναν τη δυνατότητα φυσικού φωτισμού των εκθεμάτων και εξοικονόμησης ενέργειας. Ο ελεύθερος εσωτερικός χώρος ήταν ιδανικός για την προβολή των εκθεμάτων. Δυστυχώς καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1936 στη θέση όπου είχε μεταφερθεί. Αποτελεί όμως παντοτινή πηγή έμπνευσης στη τεχνολογία του αρχιτεκτονικού γυαλιού και θεωρείται ο πρόδρομος των σημερινών υαλοπετασμάτων.
https:/en.wikipedia.org/wiki/The_Crystal_Palace;
2. Expo Παρίσι 1889
Ο πύργος του Eiffel σχεδιασμένος από τον Gustave Eiffel αποτέλεσε επίσης το κεντρικό στοιχείο της έκθεσης. Με ύψος 300μ ήταν η ψηλότερη κατασκευή στον κόσμο της εποχής του και το κοινό συνωστίζονταν στους ψηλούς ορόφους του για να απολαύσει μία πανοραμική θέα της γαλλικής πρωτεύουσας. Αν και αρχικά αποτέλεσε έργο αμφισβητούμενο για την αρχιτεκτονική του αξία και για το μεγάλο του ύψος πάνω από την πόλη και είχε προσωρινό χαρακτήρα (μόνο για τη διάρκεια της έκθεσης) υψώνεται μέχρι σήμερα ως το έμβλημα της πόλης.
3. Barcelona International Exhibition 1929
Η δεύτερη έκθεση στη Βαρκελώνη μετά την πρώτη το 1988 έδωσε την ευκαιρία για αστική ανάπτυξη, που οδήγησε στην ανέγερση μιας σειράς από εξέχουσες κατασκευές με διαφορετικό αρχιτεκτονικό ύφος. Τα περισσότερα κτίρια περιβάλλουν την πλατεία Espanya στους πρόποδες του λόφου Montjuic. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι τα περίτεχνα ιστορίζοντα αυτά κτίρια κτίστηκαν την ίδια εποχή με το περίπτερο της γερμανικής συμμετοχής του Mies, το Barcelona Pavilion, και αυτή η αντίστιξη μεταξύ ιστορίας και μοντερνισμού αποτέλεσε ένα από τα μοναδικά στοιχεία της έκθεσης. Μετά το τέλος της έκθεσης το περίπτερο κατεδαφίστηκε και ξανακτίστηκε το 1983 στην ίδια θέση από Καταλανούς αρχιτέκτονες που συμβουλεύτηκαν παλιές φωτογραφίες και σχέδια που είχαν διασωθεί.
4. Expo Βρυξέλλες 1958
Το Atomium ήταν το κύριο περίπτερο της έκθεσης των Βρυξελλών. Συμβόλιζε τη δημοκρατική θέληση για ειρήνη σε όλο τον κόσμο με πρόοδο στην τέχνη και την επιστήμη με στόχο την καλύτερη ζωή του ανθρώπινου γένους. Σχεδιάστηκε από τον μηχανικό André Waterkeyn και τους αρχιτέκτονες André και Jean Polak. Έχει ύψος 102μ και αναπαριστά τη δομή ενός κρυσταλλικού σιδήρου. Προορίζονταν και αυτό για προσωρινή κατασκευή, αλλά μισό αιώνα αργότερα εξακολουθεί να ενσωματώνει τις ιδέες του μέλλοντος και της παγκοσμιότητας. Αποτελεί σύμβολο της πόλης των Βρυξελλών, της πρωτεύουσας της Ευρώπης.
5. New York World’s Fair 1964
Η έκθεση της Ν. Υόρκης έχοντας αναδείξει την καινοτομία της επιστημονικής φαντασίας φαίνεται ότι ενέπνευσε και την αρχιτεκτονική σύλληψη και το φημισμένο New York State Pavilion σχεδιασμένο από τον Philip Johnson. Είναι μία μνημειακή κατασκευή από σκυρόδεμα και ατσάλι αποτελούμενη από ένα θέατρο, τρεις πύργους για παρατήρηση και έναν ελλειπτικό δακτύλιο που υψώνεται στα 300 πόδια, η “ρόδα του ποδηλάτου”. Τεντωμένα ατσάλινα καλώδια έδιναν κυρτό σχήμα στην οροφή που αποτελούνταν από πλαστικά φύλλα Kalwall, τεχνικές που αντιπροσωπεύουν ριζικές αρχιτεκτονικές καινοτομίες.
6. Expo Montreal 1967
Με σκοπό την ανάδειξη καινοτόμων εφαρμογών στην αρχιτεκτονική και τη μηχανική υπήρξαν περίπτερα συμμετοχές χωρών σημαντικού αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος. Σκοπός της έκθεσης ήταν η παρουσίαση του δυναμικού της τεχνολογία, της μαζικής παραγωγής, της προκατασκευής για να προσδώσουν στην αρχιτεκτονική ανθρωπιστικό χαρακτήρα. Περίπτερα όπως το γερμανικό, το περίπτερο των Η.Π.Α και το Habitat 67 αποτέλεσαν φωτεινούς φάρους της πρωτοποριακής αρχιτεκτονικής.
Το γερμανικό περίπτερο
Οι Frei Otto και Rolf Gutbrod προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα τεχνητό περιβάλλον εμπνεόμενοι από τις μογγολικές σκηνές και τις σκηνές των ινδιάνων αλλά τελικά οδηγήθηκαν στη γεωμετρική μαγεία της σαπουνόφουσκας. Η κατασκευή που κάλυπτε επιφάνεια 8000μ2 αποτελούνταν από αιωρούμενο δίκτυ στηριγμένο σε χαλύβδινους στύλους και επικάλυψη από διαφανές πολυεστερικό ύφασμα, δημιουργώντας μια μεγάλη τέντα. Το 2015 ο Frei Otto τιμήθηκε μετά θάνατον για το έργο αυτό με το βραβείο Pritzker.
Buckminster Fuller’s Dome
Γνωστός ως Βιόσφαιρα του Μόντρεαλ ο θόλος του Fuller αποτέλεσε πρότυπο στο χώρο των κατασκευών. Η δομή είναι κατασκευασμένη από κύτταρα από ατσάλι και ακρυλικό με πολύπλοκο σύστημα σκίασης που ελέγχει εσωτερικά τη θερμοκρασία. Η πρόσβαση στα επτά επίπεδα του χώρου επιτυγχάνονταν με τη μεγαλύτερη κυλιόμενη σκάλα της εποχής. Δυστυχώς το 1976 καταστράφηκε από πυρκαγιά.
Habitat 67
Διάσημη κατασκευή της Expo 67 αποτελεί έργο του Moshe Safdie. Η ιδέα ήταν η παραγωγή ποιοτικής στέγασης σε πυκνοδομημένες περιοχές με προκατασκευασμένες αρθρωτές μονάδες. Αν και δεν κατάφερε να αποτελέσει τομή στην προκατασκευή κτιρίων πρόσφερε νέα τυπολογία, εξακολουθεί να υφίσταται και σήμερα ως συγκρότημα κατοικιών.
7. Osaka World Expo 1970
Η έκθεση διακήρυττε την επιθυμία να αγκαλιάσει τη σύγχρονη τεχνολογία για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Θεωρήθηκε η αποθέωση του μεταβολισμού. Ο Kurokawa και οι υπόλοιποι μεταβολιστές έχοντας αποκηρύξει τις προγραφές του μοντερνισμού και αντλώντας έμπνευση από τις έννοιες της βιολογίας προσπάθησαν να ανταποκριθούν στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον τους. Από τα ενδιαφέροντα περίπτερα των μεταβολιστών θα αναφέρουμε το Toshiba IHI Pavilion που σχεδίασε ο Kisho Kurokawa. Αποτελείται από 4 τμήματα δομικά ανεξάρτητα μεταξύ τους: το πλαίσιο Tetra από χάλυβα που σχηματίζει τρισδιάστατα δικτυώματα, με ένα θέατρο-θόλο που κρέμεται από τα δικτυώματα, ένα περιστρεφόμενο επίπεδο διαμέτρου 26μ με δυνατότητα ανύψωσης κάτω από το θόλο και ακόμη χαμηλότερα μια επίπεδη δομή και τέλος ένας πύργος 50μ από δικτυώματα που βρίσκεται στο κέντρο της διαδρομής προς το περίπτερο.
https:/commons.wikimedia.org/wiki/File:Toshiba-IHI_Pavilion.jpg;
8. Expo Shanghai 2010
Το θέμα της ήταν “Καλύτερη πόλη- Καλύτερη Ζωή”. Έμεινε γνωστή στην ιστορία ως η ακριβότερη έκθεση, η μεγαλύτερη σε έκταση, αριθμό των συμμετοχών και επισκεπτών. Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος μνημονεύονται τα περίπτερα της Δανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Denmark Pavilion
Οι BIG σχεδίασαν το περίπτερο για να δώσουν την ευκαιρία στους επισκέπτες να βιώσουν τη δανέζικη ζωή. Το περίπτερο προσομοιάζει με βρόχο κίνησης ποδηλάτων στον αστικό ιστό, εμπειρία που οι επισκέπτες είχαν τη δυνατότητα να βιώσουν χρησιμοποιώντας διατιθέμενα ποδήλατα. Το περιμετρικό κέλυφος αποτελείται από διάτρητο χάλυβα που επιτρέπει αλληλουχία φωτισμού τις βραδινές ώρες.
Seed Cathedral
Το περίπτερο σχεδιασμένο από τον Thomas Heatherwick ύψους 20μ σχηματίστηκε από 60000 λεπτές διαφανείς ράβδους μήκους 7.50μ που κάθε μια περικλείει σπόρους στο άκρο της. Την ημέρα οι ράβδοι αντανακλούν το φυσικό φως και το κατευθύνουν στον εσωτερικό χώρο. Τη νύχτα φωτεινές πηγές μέσα στις ράβδους επιτρέπουν σε όλη τη δομή να λάμπει. Η δομή των ράβδων υπό την επίδραση του ανέμου δημιουργεί ένα δυναμικό αποτέλεσμα. Οι σπόροι προέρχονταν από κινέζικο και βρετανικό ινστιτούτο.
9. Expo Milano 2015
Με θέμα “Θρέψτε τη Γη- ενέργεια για τη Ζωή” οι συμμετέχοντες μοιράστηκαν απόψεις και συζήτησαν λύσεις για το πιο ζωτικό θέμα του πλανήτη: την εξασφάλιση τροφής χωρίς περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Εντυπωσιακά ήταν τα περίπτερα της έκθεσης και ενώ τα δομικά υλικά και η τεχνολογία κατασκευής έχουν εξελιχθεί, οι διοργανωτές έκριναν ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο καινοτομιών στην αρχιτεκτονική, καθώς οι αρχιτέκτονες έχουν τη δυνατότητα να διερευνήσουν τις έννοιες της αειφορίας και πως όλοι μας μπορούμε να συνεργαστούμε με τον πλανήτη μας. Το εντυπωσιακό περίπτερο του Ηνωμένου Βασιλείου από τον Wolfgang Butress σε συνεργασία με τον μηχανικό Tristan Simmonds τιμήθηκε με το 1ο βραβείο. Προσομοιάζει με γιγάντια κυψέλη και οι επισκέπτες ακολουθούν το χορό της μέλισσας, βιώνοντας μια σειρά εμπειριών. Στο κέντρο ένα γιγάντιο γλυπτικό στοιχείο ύψους 14μ που χρησιμοποιεί ήχο και φως προσομοιάζει τη δραστηριότητα μιας πραγματικής κυψέλης.
