Στα πλαίσια ενός ευρύτερου εκσυγχρονισμού του κτηριακού δυναμικού του Π.Γ.Ν.Θ. ‘ΑΧΕΠΑ’, υλοποιήθηκε το 2007 η πλήρης ανακατασκευή του Παιδοογκολογικού Τμήματος της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής, ένα πολύ σημαντικό έργο, του οποίου η εμβέλεια καλύπτει τη Βόρεια Ελλάδα. Το έργο ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2006 και ολοκληρώθηκε, επιτυχώς, μέσα σε μόλις έξι μήνες. Η επέμβαση αφορά κτιριακή επιφάνεια περίπου 900 τ.μ. και περιλαμβάνει την πλήρη ανακατασκευή των χώρων του εν λόγω υφιστάμενου τμήματος, προσεγγίζοντας μία χωρική διάταξη ικανή ν’ αντιμετωπίσει τις τρέχουσες απαιτήσεις ενός σύγχρονου νοσοκομειακού περιβάλλοντος, με τις ιδιαιτερότητες ενός χώρου για παιδιά.
Η σχεδιαστική προσέγγιση υπήρξε αποτέλεσμα διεπιστημονικών συνεργασιών και πολλών συζητήσεων με όσους ενεπλάκησαν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Οι μηχανικοί, που συμμετείχαν στη σύνταξη των μελετών, συντονίστηκαν κάτω από ένα ενιαίο πρίσμα θεώρησης του ζητήματος – προβλήματος, ούτως ώστε να βρεθεί η βέλτιστη σχεδιαστική πρόταση – λύση, τόσο από πλευράς σωστότερης διαχείρισης χώρου – χρόνου όσο και από πλευράς ποιότητας κατασκευής και οικονομίας πόρων. Από την αρχή πραγματοποιούνταν εποικοδομητικές συζητήσεις, οι οποίες οδήγησαν σε πληθώρα ιδεών και απόψεων, με το προσωπικό του τμήματος (ιατρικό, νοσηλευτικό και βοηθητικό), αλλά και με τους γονείς των παιδιών, που φιλοξενούνται για θεραπεία. Από την αρχή ως το τέλος, αρωγοί στο εγχείρημα υπήρξαν τα μέλη του συλλόγου «Λάμψη». Επειδή η επαφή με τα παιδιά δεν ήταν εφικτή, οι γονείς μετέφεραν, σ’ αυτές τις συναντήσεις, τις ιδέες και τις επιθυμίες των παιδιών για τη διαμόρφωση των χώρων, που θα γίνονταν το δεύτερο σπίτι τους, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Βασικός στόχος του σχεδιασμού ήταν η δημιουργία χώρων ικανών να προσφέρουν μία αίσθηση άνεσης και οικειότητας και μία χωρική ατμόσφαιρα, η οποία δεν θα θυμίζει θεραπευτήριο, σύμφωνα πάντα με τις προδιαγραφές που διέπουν τον σχεδιασμό χώρων υγείας.
Οι παρεμβάσεις αφορούσαν στη μετατροπή των θαλάμων του υφιστάμενου παιδοογκολογικού τμήματος σε μονάδα υποδοχής εξωτερικών ιατρείων, στη μετεγκατάσταση του κυρίως παιδοογκολογικού τμήματος σε χώρους που λειτουργούσαν ως νεογνολογικό τμήμα και στη δημιουργία εκπαιδότοπου – χώρου πολλαπλών δραστηριοτήτων με χώρο αναμονής.
Καταρχήν, αναφορικά με το λειτουργικό πρόγραμμα του έργου, προτάθηκε η παρακάτω εργονομική χωροθέτηση των χρήσεων. Για την αποφυγή επιδείνωσης της υγείας των φιλοξενούμενων παιδιών (αερόβια μεταφορά ιών και ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων), η μονάδα υποδοχής εξωτερικών ιατρείων χωροθετήθηκε στην είσοδο του τμήματος, από τον κεντρικό διάδρομο του νοσοκομείου, με άμεση πρόσβαση στην παρακείμενη παιδιατρική κλινική. Η μονάδα υποδοχής περιλαμβάνει εξεταστήριο, το οποίο λειτουργεί παράλληλα και ως εξωτερικό ιατρείο, αίθουσα μικροεπεμβάσεων, θάλαμο ημερήσιας νοσηλείας (για τις μονοήμερες θεραπείες), χώρους υγιεινής (W.C. Α.Μ.Ε.Α., W.C. - Λουτρό), εφημερείο ιατρικού προσωπικού, χώρο ενημέρωσης γονέων, γραφείο ιατρικού προσωπικού, χώρο αρχείου και μικρή αίθουσα αναμονής.
Εικόνα 1. Υφιστάμενη κατάσταση. Εικόνα 2. Κατά την κατασκευή του έργου.
Εικόνα 3. Εργασίες στο κέλυφος με κατασκευή ξηράς δόμησης για εξωτερική χρήση.
Σε συνέχεια της μονάδας υποδοχής, βρίσκεται η δεύτερη και πιο σημαντική είσοδος του τμήματος, από όπου έχουν πρόσβαση μόνο το προσωπικό και οι γονείς με τα παιδιά, που φιλοξενούνται, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Σε αυτήν την είσοδο του νέου παιδοογκολογικού τμήματος, κατασκευάστηκαν δύο τμήματα υαλοτοιχοδομής, από πυράντοχους λευκούς υαλόπλινθους, (κατηγορίας F60 κατά DIN 18180), ούτως ώστε να πλαισιωθεί η διπλή θύρα πυρασφαλείας και να δημιουργηθεί επαρκές πυροδιαμέρισμα. Η είσοδος οδηγεί σε ένα συλλεκτήριο χώρο διανομής κινήσεων, από και προς το κυρίως τμήμα, τη μονάδα υποδοχής και τον εκπαιδότοπο (με χώρους υγιεινής μόνο για παιδιά). Ο εκπαιδότοπος αποτελείται από τρεις χωρικές ενότητες, σε λειτουργική συνέχεια, όπου μπορούν ν’ απασχοληθούν, ταυτόχρονα, παιδιά διαφορετικών ηλικιών, σε ξεχωριστές δραστηριότητες, ανά ομάδες ή μεμονωμένα. Στο βάθος, διακρίνεται η ‘γωνιά του παιχνιδιού’ (νηπιακή ηλικία), με ξύλινα παιχνίδια αναπαράστασης ρόλων (Εικόνα 4). Στο κέντρο είναι το ‘τραπέζι των κατασκευών και των ιστοριών’, με μία μικρή βιβλιοθήκη. Τέλος, κοντά στην είσοδο, βρίσκεται ο ‘πάγκος εργασίας’, μία επιφάνεια γραφής, με δυνατότητα ελεγχόμενης χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή, από τα μεγαλύτερα παιδιά (Εικόνα 5). Παράλληλα με το παιχνίδι, τα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα από τους εκπαιδευτικούς της κλινικής.
Εικόνα 4. ‘Η γωνιά του παιχνιδιού’. Εικόνα 5. ‘Ο πάγκος εργασίας’.
Δεξιά του εκπαιδότοπου βρίσκονται οι θάλαμοι νοσηλείας, οι οποίοι είναι προσβάσιμοι από δύο εισόδους – εξόδους, με κωδικό ασφαλείας. Οι θάλαμοι – δωμάτια αναπτύσσονται περιμετρικά, σε μία ενιαία κάτοψη, για να επιτευχθεί το μέγιστο σε φυσικό φωτισμό, δεδομένου ότι η παραμονή των παιδιών στα δωμάτιά τους μπορεί να είναι από πολύωρη ως πολυήμερη. Στη μία πλευρά του χώρου διαμορφώθηκαν πέντε δίκλινα δωμάτια, με δυνατότητα φιλοξενίας ενός γονέα για κάθε παιδί. Στην απέναντι πλευρά, υπάρχουν ένα τρίκλινο δωμάτιο, για νήπια (με χώρο υγιεινής εντός του θαλάμου, W.C./Ντους), ένας μονόκλινος θάλαμος Άσηπτης Νοσηλείας (με χώρο υγιεινής εντός του θαλάμου, W.C./Ντους), ο οποίος σχεδιάστηκε ειδικά για τα πιο σοβαρές περιπτώσεις (θάλαμος υπό θετική πίεση) και ένα δωμάτιο με δύο κουνάκια, για βρέφη (με δυνατότητα φιλοξενίας των γονέων, Εικόνα 6).
Εικόνα 6. Δωμάτιο με κουνάκια για βρέφη.
Περιμετρικά, επίσης, χωροθετούνται το κοινόχρηστο office φαγητού (πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα για τις καθημερινές ανάγκες των γονέων, Εικόνα 7), με χρήση συγκεκριμένων υλικών, όπως ανοξείδωτος χάλυβας (μη πορώδες υλικό), για την κατασκευή των επιφανειών εργασίας. Επίσης, υπάρχει χώρος συνάθροισης του ιατρικού προσωπικού, για την ανταλλαγή απόψεων και την ανάλυση των ιατρικών αποτελεσμάτων.
Στο κέντρο της κάτοψης και σε άμεση σχέση, φυσική και αντιληπτική, με τα δωμάτια, σχεδιάστηκε ένας παιδότοπος (με κουκλοθέατρο και καβαλέτο για ζωγραφική), για την εκτόνωση των παιδιών, μεταξύ των θεραπειών (Εικόνα 8), όπου βρίσκεται και η στάση νοσηλευτικού προσωπικού, για συνεχή εποπτεία του χώρου (Εικόνα 9) και συντονισμό της λειτουργίας του τμήματος (με υποδομή πνευματικού ταχυδρομείου).
Εικόνα 7. Office φαγητού. Εικόνα 8. Παιδότοπος.
Εικόνα 9. Stand νοσηλευτικού προσωπικού.
Κεντρικά, στην κάτοψη, χωροθετήθηκαν όλες οι βοηθητικές λειτουργίες, που υποστηρίζονται από μηχανικό εξαερισμό, σε δύο χωρικές ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει όλους τους χώρους υγιεινής. Αναλυτικά, σχεδιάστηκαν W.C.- ντους παιδιών (αγοριών και κοριτσιών, ξεχωριστά), W.C.- ντους γονέων (ανδρών και γυναικών, ξεχωριστά) και W.C. προσωπικού. Η δεύτερη χωρική ενότητα αφορά υποστηρικτικούς χώρους, όπως χώρο εργασίας νοσηλευτικού προσωπικού (προετοιμασία φαρμακευτικού υλικού, Εικόνα 10), αποθήκη υλικού (φάρμακα και οροί), θάλαμο επίπεδης ροής αέρος (Laminar Flow Cabinet), σχεδιασμένο βάσει πολύ συγκεκριμένων τεχνικών προδιαγραφών, χώρο για την επαναφόρτιση των ιατρικών μηχανημάτων, λινοθήκη και βοηθητικό χώρο για τους γονείς, με πλυντήριο και στεγνωτήριο. Οι χώροι καθαριότητας και συγκέντρωσης απορριμμάτων, αντίστοιχα, χωροθετήθηκαν εκτός της παιδοογκολογικής μονάδας, για την ενίσχυση του άσηπτου περιβάλλοντος.
Εικόνα 10. Χώρος εργασίας προσωπικού. Εικόνα 11. Γενική άποψη των διαδρόμων κίνησης.
Αναφορικά με τα υλικά που επιλέχθηκαν και με τις μεθόδους κατασκευής πουακολουθήθηκαν, όλοι οι επιμέρους χώροι ανακατασκευάστηκαν πλήρως. Εγκαταστάθηκαν όλες οι απαραίτητες τεχνικές υποδομές (ηλεκτρολογικές, μηχανολογικές, υδραυλικές και αποχετευτικές), βάσει διεθνών προδιαγραφών, για χώρους υγείας. Πιο συγκεκριμένα, τα δωμάτια διαθέτουν κονσόλες ιατρικών αερίων (χρωματιστές), τρεις επιλογές φωτισμού (κεντρικός, ατομικός και ασφαλείας), θέρμανση, κλιματισμό, σύστημα κλήσης αδελφής και παροχή δικτύου TV, για την ψυχαγωγία των παιδιών. Ο αερισμός των χώρων ελέγχεται πλήρως, με τη χρήση απόλυτων φίλτρων, για σταθερή ποιότητα αέρα, μέσα στο τμήμα.
Εικόνα 12. Δωμάτιο νοσηλείας.
Σχετικά με τον ξενοδοχειακό εξοπλισμό, όλα τα δωμάτια διαθέτουν σύγχρονα σχεδιασμένες κλίνες, ηλεκτρικά ρυθμιζόμενες (με επιλογή πολλών διαφορετικών θέσεων, για την άνεση των παιδιών και χρωματιστές επιφάνειες), μικρές συρόμενες συρταροθήκες (κομοδίνα), με ειδική επιφάνεια σίτισης, επίτοιχα ερμάρια (για τα προσωπικά αντικείμενα παιδιών και γονιών), καθίσματα – κρεβάτια συνοδών και υποδομή πλύσης χεριών (κατά την είσοδο – έξοδο από το δωμάτιο, για την αποφυγή μεταφοράς μικροβίων), ούτως ώστε να παρέχονται στα παιδιά ιατρικές και νοσηλευτικές υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και να διευκολύνεται η παραμονή των γονιών τους. Υπάρχουν αντιμικροβιακά πετάσματα (διαφόρων χρωμάτων, όπως μπλε, πράσινο και πορτοκαλί), αναρτημένα από την οροφή, για την επίτευξη ιδιωτικότητας, όταν αυτή είναι επιθυμητή. Όλα τα έπιπλα είναι κατασκευασμένα από κλειστόπορα υλικά για την αποφυγή συσσώρευσης μικροβίων, όπως ανοξείδωτο ατσάλι, ηλεκτροστατικά βαμμένο, πλαστικό τεχνολογίας αιχμής και πρεσσαριστή φορμάικα.
Κατά την πορεία του έργου αντιμετωπίστηκαν, επιτυχώς, απρόβλεπτα ζητήματα, που προέκυψαν και τα υλικά, τα οποία επιλέχθηκαν, ανταποκρίνονται πλήρως τόσο στις λειτουργικές όσο και στις αισθητικές απαιτήσεις του τμήματος. Η ψευδοροφή κατασκευάστηκε από μεταλλικό σκελετό, με υλικό πλήρωσης από λευκές πλάκες, τύπου ‘χειρουργείου’ με σκοπό τη δημιουργία άσηπτου περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα, τοποθετήθηκαν πλάκες ορυκτών ινών, κλειστόπορες, ανθυγρές και άκαυστες, όπως επίσης τα τελειώματα της ψευδοροφής έγιναν από ανοδιωμένο αλουμίνιο, κατάλληλης διατομής και αντίστοιχου αισθητικού αποτελέσματος. Σύμφωνα με τη μελέτη φωτισμού, χρησιμοποιήθηκαν φωτιστικά λευκού χρωματισμού, τα οποία δημιουργούν ένα ήρεμο και ουδέτερο αποτέλεσμα. Αναφορικά με τις τοιχοποιίες, το κέλυφος και τα υποστυλώματα διατηρήθηκαν, ενώ η ξηρά δόμηση επιλέχθηκε για την εσωτερική διαρρύθμιση των χώρων (τοιχοπετάσματα από μεταλλικό σκελετό με διπλές ινογυψοσανίδες, υψηλής αντοχής, στις δύο πλευρές) και για εξωτερικές επιφάνειες (τσιμεντοσανίδες με ενισχυτικό υαλόπλεγμα. Ο χρωματισμός των τοιχοποιιών έγινε από οικολογική λαδομπογιά νερού, μη τοξική και άοσμη, σε αποχρώσεις επιλεγμένες βάσει χρωματολογικής μελέτης, ύστερα από έρευνα σε παραδείγματα εφαρμογής παιδοογκολογικών τμημάτων, ανά τον κόσμο. Το δάπεδο επιστρώθηκε με linoleum,το οποίο είναι φυσικό υλικό, με αντιβακτηριακές και αντιμικροβιακές ιδιότητες (με διαμορφωτικές γωνίες για τη δημιουργία κοίλου περιθωρίου), ενώ επιλέχθηκαν χαρούμενα χρώματα και ευφάνταστα σχέδια (Εικόνα 13).
Εικόνα 13. ‘Το φιδάκι’.
Τα εξωτερικά κουφώματα είναι αλουμινίου, λευκού χρώματος, με δυνατότητα ανάκλισης και ασφάλισης, με εντομοαπωθητικό πλέγμα και σύστημα σκίασης. Τα εσωτερικά παράθυρα των δωματίων (προς τον κεντρικό χώρο), για τη συνεχή παρακολούθηση των παιδιών από το προσωπικό, είναι αλουμινίου, διπλής υάλωσης, με ενσωματωμένες περσίδες (Εικόνα 14), για απομόνωση (η τοποθέτηση των περσίδων εσωτερικά βοηθά στην αποφυγή συσσώρευσης σκόνης). Οι εσωτερικές θύρες είναι ανοιγόμενες, ξύλινες, πρεσσαριστές, με επικάλυψη φορμάικας κίτρινης απόχρωσης. Τοποθετήθηκαν σε κάσσες ανάρτησης θυρόφυλλων από λαμαρίνα ψυχρής έλασης και φέρουν φεγγίτη παρακολούθησης, με λωρίδες αμμοβολής (στο επάνω μέρος), ανοξείδωτη χειρολαβή τύπου ‘λαβή’ και πλαίσιο μεταλλικών περσίδων εσωτερικής κίνησης αέρα (στο κάτω μέρος). Όλο το τμήμα χωρίστηκε σε επιμέρους πυροδιαμερίσματα και θύρες πυρασφάλειας τοποθετήθηκαν στα ενδεδειγμένα σημεία. Επίσης, έγινε εγκατάσταση συστήματος πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης.
Εικόνα 14. Ενσωματωμένες περσίδες. Εικόνα 15. Χώρος υγιεινής για Α.Μ.Ε.Α.
Στους χώρους υγιεινής τοποθετήθηκαν κεραμικά πλακίδια, υψηλής αντοχής και ειδικής αντιμικροβιακής τεχνολογίας, με μικρούς αρμούς και αντιμουχλικό υλικό αρμολόγησης, Όλα τα εξαρτήματα, όπως είδη υγιεινής, μπαταρίες, έπιπλα κλπ. επιλέχθηκαν βάσει συγκεκριμένων τεχνικών προδιαγραφών. Ειδικότερα, στους χώρους υγιεινής των παιδιών, τα κεραμικά πλακίδια έχουν χαρούμενα χρώματα, όπως πράσινο και πορτοκαλί (Εικόνα 15).
Σε όλους τους χώρους, τοποθετήθηκαν πλαστικές προστατευτικές λωρίδες τοίχων – θυρών, σε μεταλλικό σκελετό (Εικόνα 16), έντονων χρωματισμών, οι οποίες προστατεύουν από τις κρούσεις των τροχήλατων. Η σήμανση των χώρων έγινε σύμφωνα με τα πρότυπα, που ήδη έχουν εφαρμοστεί σε αντίστοιχους χώρους. Συγκεκριμένα, τοποθετήθηκαν παιχνιδιάρικες πινακίδες, κατασκευασμένες από όψεις αλουμινίου σε πλαστικές βάσεις, με αυτοκόλλητα γράμματα και πολύχρωμες εικόνες.
Τα παιδιά, κατά τη διάρκεια των εργασιών, κινητοποιήθηκαν για να φτιάξουν δικές τους ζωγραφιές και κατασκευές, οι οποίες αναρτήθηκαν σε όλους τους τοίχους του τμήματος, μετατρέποντας τους κεντρικούς χώρους σε μόνιμη εικαστική έκθεση (Εικόνα 17). Παρά τις αντιξοότητες, η συνεργασία μεταξύ της διεύθυνσης του νοσοκομείου, του προσωπικού της κλινικής (ιατρικό /νοσηλευτικό / βοηθητικό), των εξωτερικών συνεργατών (ανάδοχος / συνεργεία) και φυσικά, κυρίως των γονιών, ήταν άψογη και το αποτέλεσμα αποτελεί τη ζωντανή απόδειξη.
Εικόνα 16. Προστασία από τα τροχήλατα.
Εικόνα 17. Οι δημιουργίες των παιδιών.