γράφει η Μαρία Κακουλίδου - Μηχανικός Ανακαίνισης και Αποκατάστασης Κτιρίων.
Επιστροφή στα ιδεώδη και τις αρχές της τέχνης και της αρχιτεκτονικής των κλασσικών χρόνων.
Ο Νεοκλασικισμός (1760-1840) στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Γαλλία από το τέλος του 18ου και τις δυο πρώτες δεκαετίες 19ου αιώνα. Πηγή έμπνευσης του Νεοκλασικισμού αποτέλεσαν τα ευρήματα από τις πρόσφατες ανασκαφές στην Πομπηία, μιας άριστα διατηρημένης αρχαίας ρωμαϊκής πόλης, με σπίτια πολύχρωμα και περίτεχνα διακοσμημένα με τοιχογραφίες.
Το διεθνές στυλ γεννήθηκε ως απάντηση στα περίκομψα και διακοσμητικά αυλικά αισθητικά ρεύματα του Μπαρόκ και του Ροκοκό. Η ανερχόμενη μεσαία κοινωνική τάξη αναζητεί νέα ηθικά και αισθητικά πρότυπα και βρίσκει ενδιαφέρον στα λιτά πρότυπα της αρχαίας Ελλάδας, των Ετρούσκων, της Αιγύπτου και της Ρώμης. Στην Αγγλία ο αρχιτέκτονας Robert Adam (1728-1792) δημιουργεί ένα εκλεπτυσμένο νεοκλασικό στιλ, που σιγά-σιγά εξελίσσεται στην αντιγραφή αρχαίων διακοσμητικών στοιχείων, φτάνοντας στις αρχές του 19ου αι. στο στιλ regency (= αντιβασιλεία, 1811-1820).
Τα νεοκλασικά εγγλέζικα σπίτια περιλαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία από καρέκλες με θαυμάσιες, λεπτές, ξυλόγλυπτες πλάτες αρχαϊκής έμπνευσης (σε σχήμα λύρας, αμφορέα κ.τ.λ.).
Τα έπιπλα regency διακοσμούνται με φτερωτούς δράκους και σφίγγες, έχουν μπρούντζινα επιστόμια με μορφή κεφαλής λιονταριού και τα πόδια τους μοιάζουν συχνά με οπλές και νύχια ζώων. Αν και τα έπιπλα αυτού του στιλ είναι αρκετά βαριά, βρίσκουν τη θέση τους στις σύγχρονες κατοικίες που αγαπούν την εκκεντρικότητα.
Ο Νεοκλασικισμός φιλοδοξεί να αποκαταστήσει το αυστηρό ήθος της αρχαίας τέχνης και την αρμονία που πηγάζει από το μέτρο, την τάξη, τη συμμετρία, τις αναλογίες. Οι πρωταγωνιστές της Γαλλικής Επανάστασης, που θεωρούσαν τους εαυτούς τους γνήσιους απογόνους των ηρώων της Αρχαιότητας, βρήκαν στον Νεοκλασικισμό την ιδανική έκφραση των ιδεών τους.
Ο Νεοκλασικισμός, σε ότι αφορά την αρχιτεκτονική, εκδηλώθηκε για πρώτη φορά το 17ο αιώνα στην Ιταλία, για να εξαπλωθεί το 18ο αιώνα σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, με κύρια χαρακτηριστικά τη χρησιμοποίηση κιόνων (columns) και κιονoκράνων (capital), αετωμάτων (pediments), ζωοφόρων (friezes) και κλασικών διακοσμητικών μοτίβων. Στην Ελλάδα ο νεοκλασικισμός συμπίπτει με την άφιξη του πρώτου βασιλιά, του Βαυαρού πρίγκιπα Όθωνα (1833-1862 ).
Στην Ελλάδα το νεοκλασικό στυλ αποκτά τη δική του δυναμική και ιδιαιτερότητα, με κύρια χαρακτηριστικά την αναβάπτιση στα κλασικά πρότυπά του, την πλατιά αποδοχή του που ξεπερνά τα μνημειακά κτίσματα και τα εύπορα στρώματα για να φθάσει ως την ευρεία μάζα του πληθυσμού και τέλος τη μακρά διάρκειά του, που φτάνει ως τον Μεσοπόλεμο.
Μνημειώδη έργα Νεοκλασικής αρχιτεκτονικής είναι ο ναός της Αγίας Μαγδαληνής στο Παρίσι (La Madeleine) , έργο των Ντ` Ιβρί και Κουτίρ, το "Ανάκτορο των Νερών" (Palace on the Water) στη Βαρσοβία, τα Θέατρα της Μόσχας (The Bolshoi Theatre )και της Πετρούπολης , το Καπιτώλιο της Ουάσιγκτον (Capitol Hill) κ.ά.
Στην Ελλάδα η νωπογραφία της ζωφόρου στο πανεπιστήμιο της Αθήνας, έργο του Αυστριακού ζωγράφου Carl Rahl αποτελεί εξαιρετικό δείγμα νεοκλασικισμού.
Ο κυριότερος ζωγράφος του Νεοκλασικισμού στη Γαλλία υπήρξε ένας καλλιτέχνης που ήταν ταυτόχρονα επαναστάτης Ιακωβίνος, ήταν ο Jacques-Louis David (1748-1825). Ένας άλλος σημαντικός εκπρόσωπος του Νεοκλασικισμού ήταν ο Jean Auguste Dominique Ingres (1780-1867). Στην Ιταλία ήταν ο Andrea Appiani, ο Ludovico Lipparini,κλπ.
Στη Γλυπτική, αντιπροσωπεύεται από τον Antonio Canovas το μεγαλύτερο νεοκλασικό γλύπτη· ακολουθεί ο Δανός Bertel Thorvaldsen, ο John Flaxman , ο Josiah Wedgwood στα κεραμικά ενώ στην Ελλάδα είναι ο Δημήτριος Φιλιππότης κλπ.
Στη λογοτεχνία βρίσκουμε τους πρώτους τόνους νεοκλασικισμού σε μερικά ποιήματα και τραγωδίες του Friedrich von Schiller ή στα ποιήματα του Johann Wolfgang von Goethe (τα μετά το 1775) ή ακόμα στους "Ύμνους" του Johann Christian Friedrich Hölderlin και στα έργα του ελληνιστή Αντρέ Σενιέ. Περισσότεροι νεοκλασικοί εμφανίζονται ο Ugo Foscolo (Ιταλός από Ελληνίδα μητέρα) και ο Ανδρέας Κάλβος, κυρίως με τα έργα "Χάριτες" (του πρώτου) και "Ωδές" (του δεύτερου). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι και ο Σολωμός επηρεάστηκε κάπως από το νεοκλασικισμό, τουλάχιστον όσο δείχνουν οι ωδές του στο Μάρκο Μπότσαρη και στο Λόρδο Βύρωνα, αλλά τελικά τον κύριο ρόλο στη διαμόρφωση της ποίησής του διαδραμάτισε η ρομαντική ψυχοσύνθεσή του.
