Φυσικοί λίθοι ονομάζονται τα προϊόντα που παράγονται από τη θραύση των πετρωμάτων που βρίσκονται στο επιφανειακό στερεό στρώμα του φλοιού της γης.

Διαστάσεις και σχήμα φυσικών λίθων: Οι φυσικοί λίθοι είναι στερεά σώματα και έχουν διάφορα σχήματα και διαστάσεις. Ωστόσο, για να χαρακτηριστεί ένα στερεό σώμα ως φυσικός λίθος θα πρέπει τουλάχιστον μία διάσταση του να είναι μεγαλύτερη από 15 εκ. Αν το κομμάτι είναι μικρότερο τότε κατατάσσεται σε άλλες κατηγορίες δομικών υλικών, για παράδειγμα στα χαλίκια. Παρά τον συγκεκριμένο περιορισμό, τα μεγέθη λίθων που χρησιμοποιούνται στις κατασκευές διαφέρουν αρκετά. Για παράδειγμα, στις επιστρώσεις δαπέδων χρησιμοποιούνται ορθογωνισμένες μαρμάρινες πλάκες με πάχος λίγα εκατοστά. Στις στέγες χρησιμοποιούνται σχιστόπλακες ακανόνιστου σχήματος και μικρού πάχους. Αντίθετα στα λιμενικά έργα χρησιμοποιούνται ογκόλιθοι με μέγεθος μεγαλύτερο από 1 μέτρο. Το σχήμα των φυσικών λίθων μπορεί να είναι κανονικό ή τελείως ακανόνιστο. Γενικά επιδιώκεται, οι πέτρες να έχουν ορθογώνιο σχήμα δηλαδή η μία διάσταση να είναι μεγαλύτερη από τις άλλες δύο, ή σχήμα πλάκας, δηλαδή οι δύο διαστάσεις να είναι μεγαλύτερες από την τρίτη.

Οι ακανόνιστοί λίθοι αλλά και οι κανονικοί λίθοι που έχουν κυβικό ή σφαιρικό σχήμα θεωρούνται ακατάλληλοι για δομική χρήση. Βέβαια, τα κομμάτια αυτά χρησιμοποιούνται σε άλλες κατασκευές, όπως στο γέμισμα ορυγμάτων, στη δημιουργία αναχωμάτων και φραγμάτων, στην κατασκευή της θεμελιώσεως των κρηπιδωμάτων, σε λιμενικά έργα και τέλος στην παραγωγή δομικών υλικών από λίθο, όπως άμμο και σκύρα.

Οι φυσικοί λίθοι στην Ελλάδα: Στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες με παρόμοια γεωλογικά χαρακτηριστικά, οι φυσικοί λίθοι αφθονούν. Για αυτό το λόγο, οι πέτρες χρησιμοποιούνταν ευρέως στην κατασκευή γεφυριών, κτιρίων, δρόμων κτλ. Οι πέτρες επίσης έχουν χρησιμοποιηθεί σε μια πλειάδα έργων, όπως στις κατοικίες, στις εκκλησίες, στις επιχώσεις ορυγμάτων, στις αποθήκες αγροτικών προϊόντων, στην κατασκευή θεμελιώσεων και τοίχων αντιστήριξης, στην κατασκευή φρουρίων και προστατευτικών τειχών, σε λιμενικά έργα, σε δρόμους (καλντερίμια) κτλ. Αντίθετα σε περιοχές με εκτεταμένες πεδιάδες και ερήμους οι φυσικοί λίθοι σπανίζουν. Ως εκ τούτου, οι κάτοικοι των περιοχών αυτών έμαθαν να κτίζουν με άλλα υλικά, όπως με λάσπη, κλαδιά, ξύλο κτλ.

Από την αρχαιότητα ως σήμερα: Γενικά, οι φυσικοί λίθοι κατατάσσονται στα αρχαιότερα δομικά υλικά και συναντώνται σε διάφορες ιστορικές περιόδους, από τα προϊστορικά χρόνια, την Αίγυπτο, την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, μέχρι το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση. Με την πρόοδο όμως της τεχνολογίας, η βιομηχανία δομικών υλικών άρχισε να παράγει και να επεξεργάζεται νέα υλικά, όπως το σίδηρο, τα σκυροκονιάματα, τα ψημένα τούβλα και άλλα. Έτσι η χρήση της πέτρας άρχισε σταδιακά να παραμερίζεται. Σήμερα η πέτρα ως δομικό υλικό χρησιμοποιείται στους παραδοσιακούς οικισμούς, στην οικολογική αρχιτεκτονική, σε πολυτελείς κατοικίες και ως διακοσμητική επένδυση.

Συγκρίνοντας τη φυσική πέτρα με το σκυρόδεμα, συμπεραίνουμε ότι η πέτρα μειονεκτεί σε αρκετά σημεία. Για παράδειγμα, έχει μεγαλύτερο εργατικό κόστος, απαιτεί χρονοβόρα επεξεργασία, η τοποθέτηση πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένους τεχνίτες, έχει μεγαλύτερο βάρος και μικρότερη μηχανική αντοχή. Από την άλλη μεριά ωστόσο, η πέτρα έχει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής αλλά και μοναδική αισθητική που δύσκολα αντιγράφεται από ένα τεχνητό υλικό.

Παρόλο που οι φυσικοί λίθοι αντικαταστάθηκαν από νέα σύγχρονα υλικά, θεωρούνται ακόμη και σήμερα αναντικατάστατοι στην κατασκευή σκύρων, χαλικιών και κονίας. Τα υπο-προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται με τη σειρά τους στην παραγωγή κονιαμάτων και σκυροδέματος.

Εξόρυξη και εξεργασία: Οι φυσικοί λίθοι εξορύσσονται από τα λατομεία, με εκρηκτικές ύλες ή μηχανικά μέσα. Μετά την εξόρυξη απαιτείται, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, η επεξεργασία των υλικών. Τα τυπικά στάδια επεξεργασίας των φυσικών λίθων είναι η λάξευση, η λείανση και η στίλβωση της πέτρας.

Ιδιότητες φυσικών λίθων: Οι λίθοι είναι σώματα ανομοιογενή, δεν έχουν δηλαδή σταθερή χημική ή ορυκτολογική σύσταση. Αυτό σημαίνει ότι οι λίθοι δεν έχουν όλες τις ιδιότητες στον ίδιο βαθμό, γεγονός που δυσκολεύει τη χρήση τους στις σύγχρονες κατασκευές. Για παράδειγμα, υπάρχουν ασβεστόλιθοι με παρόμοια χημική σύσταση αλλά διαφορετική πυκνότητα, διαφορετικό ειδικό βάρος και γενικά διαφορετική εμφάνιση.

Επίσης οι λίθοι δεν είναι σώματα συμπαγή, όπως το μέταλλο και το γυαλί, αλλά πορώδη. Τέλος, ένα βασικό χαρακτηριστικό των λίθων είναι η μεγάλη διάρκεια ζωής.

Η διάρκεια του κύκλου ζωής των φυσικών λίθων εξαρτάται από:

• Τους εξωτερικούς παράγοντες (χρήση, καιρικές συνθήκες κτλ)
• Από τις ιδιότητες της πέτρας
• Από τα μέτρα προστασίας της κατασκευής.

Βιβλιογραφία: