Φυτεμένο ή πράσινο δώμα είναι η επιφάνεια της επιστέγασης των κτιρίων ή τμήμα αυτής που καλύπτεται με φυτά. Αναφέρονται και ως πράσινες στέγες, δωματόκηποι και green roofs. Τα φυτεμένα δώματα αποτελούν μία από τις πιο συναρπαστικές εξελίξεις στον αειφόρο και βιοκλιματικό σχεδιασμό των κτιρίων.
Σύμφωνα με τους μέχρι πριν λίγα χρόνια ισχύοντες τρόπους δόμησης τα νέα κτίρια ορθώνονταν με αδιάφορα γκρίζα δώματα, επιφάνειες κενές, αχρησιμοποίητες, χωρίς ζωή εκτεθειμένες σε έντονες περιβαλλοντικές μεταβολές.
Αν και τα φυτεμένα δώματα δεν είναι καινούργια πρακτική, τις τελευταίες δεκαετίες οι αρχιτέκτονες, οι πολεοδόμοι και οι κατασκευαστές όλο και περισσότερο στρέφονται προς τους ταρατσόκηπους όχι τόσο για την αισθητική τους, αλλά για την πρακτικότητα και για τις πολλαπλά πλεονεκτήματα τους. Με την ανάπτυξη της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, του ενεργειακού σχεδιασμού και τις Κοινοτικές Οδηγίες τα τελευταία χρόνια αυξάνεται ο ρυθμός κατασκευής των φυτεμένων δωμάτων.
Αν σκέφτεστε λοιπόν να προσωρήσετε σε ανακαίνιση σπιτιού, μπορείτε να σκεφτείτε και τη δημιουργία ενός όμορφου κήπου στην ταράτσα.
Ιστορική αναδρομή
Οι πράσινες στέγες χρονολογούνται χιλιάδες χρόνια πριν. Παρά την καταγεγραμμένη ύπαρξη τους δεν έχουν σωθεί κάποια στοιχεία που να μαρτυρούν τη μορφή τους και περιοριζόμαστε μόνο σε περιγραφές τους που έχουν διασωθεί.
Το αρχαιότερο φυτεμένο δώμα αναφέρεται στα ζιγκουράτ της αρχαίας Μεσοποταμίας, τους μεγάλους βαθμιδωτούς πυραμιδοειδείς πύργους που στο ανώτατο επίπεδο τους υπήρχαν φυτεμένοι θάμνοι και δένδρα, στην σκιά των οποίων αναπαύονταν αυτοί που ανέβαιναν επάνω και δροσίζονταν από τη ζέστη της Βαβυλώνας.
Ο βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ ΙΙ για να παρηγορήσει τη σύζυγο του Αμυίτις που νοσταλγούσε το πράσινο ανάγλυφο της πατρίδας της κατασκεύασε τους περίφημους κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας. Ο Βηρωσσός, Βαβυλώνιος Ελληνιστής ιερέας και συγγραφέας, τους περιγράφει ως βαθμιδωτές πεζούλες που δημιουργούσαν την αίσθηση του ορεινού τοπίου συμπληρωμένου με τη φύτευση όλων των ειδών των δένδρων, φυτών και λουλουδιών.
Καταγραφές για πράσινες στέγες αφορούν στα μαυσωλεία των Ρωμαίων αυτοκρατόρων Αυγούστου και Αδριανού σύμφωνα με τον αρχαίο ιστορικό Πλίνιο.
Τον 9ο μ.Χ. αιώνα ο αυτοκράτορας Καρλομάγνος διέταξε να φυτέψουν ένα φυτό σε κάθε στέγη για να προστατεύει τα κτίρια από τις πυρκαγιές και τους κεραυνούς.
Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης οι πράσινες στέγες ήταν προνόμιο των πλουσίων και των Βενεδικτίνων μοναχών. Περιγράφονται βαθμιδωτά πράσινα δώματα στην πόλη της Γένοβας.
Το 17ο και 18ο αιώνα οι Νορβηγοί χρησιμοποιούσαν χώμα στις στέγες για μόνωση και το 19ο αιώνα η Γερμανία θεωρήθηκε η γενέτειρα των σύγχρονων πράσινων στεγών, καθώς με την ταχεία εκβιομηχάνιση και αστικοποίηση χρησιμοποιήθηκε η πίσσα, ένα εύφλεκτο υλικό, για τις στέγες φθηνών κατοικιών. Δημιουργήθηκε τότε η ανάγκη προσθήκης υποστρώματος άμμου και χαλικιών για τη μείωση του κινδύνου της πυρκαγιάς. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η πρώτη πράσινη στέγη είναι του Rockefeller Center στη Ν. Υόρκη το 1931.
Σταδιακά τον 20ο αιώνα εξελίχθηκε η τεχνολογία και η τεχνογνωσία για τα φυτεμένα δώματα σε πολλές χώρες.
Τύποι Φυτεμένων δωμάτων: Ανάλογα με την αντοχή της πλάκας του δώματος στο πρόσθετο φορτίο επιλέγεται κάποιος από τους τρεις τύπους πράσινου δώματος.
Εκτατικός τύπος: σε πολυεπίπεδη διαστρωμάτωση με ελαφρύ υπόστρωμα ανάπτυξης φυτών ύψους 10 έως 15εκ., ελάχιστη φροντίδα συντήρησης και μικρό φορτίο κατασκευής. Κατάλληλα τα φυτά της χαμηλής βλάστησης, οι φυτικοί τάπητες, τα αγριολούλουδα και τα φυτά εδαφοκάλυψης.
Ημιεντατικός τύπος: με σύστημα υποδομής και ελαφρύ υπόστρωμα ανάπτυξης φυτών ύψους 10 έως 25εκ., με μέτριο φορτίο κατασκευής. Κατάλληλα φυτά οι φυσικοί τάπητες, οι χλοοτάπητες, τα ποώδη φυτά και οι μικροί έως μεσαίοι θάμνοι. Είναι ο ενδιάμεσος τύπος εντατικού και εκτατικού τύπου και απαιτεί συντήρηση.
Εντατικός τύπος: είναι κήπος, με σύστημα υποδομής και υπόστρωμα ανάπτυξης ύψους 15 έως 150 εκ. και μεγάλο φορτίο κατασκευής. Περιλαμβάνει διάφορα φυτά, μικρά δένδρα και θάμνους. Απαιτεί τακτική συντήρηση. Μπορεί να προβλεφτεί ένα πλέγμα μονοπατιών για τη δημιουργία ενός ευχάριστου περιβάλλοντος στο δώμα.
Βασικά περιβαλλοντικά οφέλη
Τα φυτεμένα δώματα
- Συμβάλλουν στη μείωση της απορροής των ομβρίων που, με τη σειρά τους, μειώνουν το φόρτο των αστικών δικτύων αποχέτευσης και τις επιφανειακές απορροές που σχετίζονται με τη ρύπανση των φυσικών υδάτινων πόρων
- Προσφέρουν μονωτικές ιδιότητες ενισχύοντας τη θερμομόνωση των κτιρίων που σημαίνει μείωση του ενεργειακού κόστους για τους ιδιοκτήτες
- Βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα – οι χαμηλότερες θερμοκρασίες στον τελευταίο όροφο σημαίνουν λιγότερη ρύπανση από το φαινόμενο της “θερμής αστικής νησίδας”
- Μειώνουν την ηχορύπανση
- Συμβάλλουν στη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής του συστήματος μόνωσης της οροφής, καθώς μετριάζουν τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας
- Εμπλουτίζουν τον ατμοσφαιρικό αέρα με οξυγόνο
Κατασκευή
Η κατασκευή του φυτεμένου δώματος απαιτεί ειδικά υλικά, τεχνογνωσία και εμπειρία εφαρμογής. Επιλέγεται ο κατάλληλος τύπος αφού προηγηθεί έλεγχος για την αντοχή της υποκείμενης πλάκας. Προηγείται προετοιμασία της επιφάνειας που περιλαμβάνει σχολαστικό καθαρισμό.
Ακολουθεί δημιουργία φράγματος υδρατμών με ασφαλτικό γαλάκτωμα ή ασφαλτική στεγανωτική μεμβράνη.
Στη συνέχεια τοποθετείται η θερμομονωτική στρώση που αποτελείται από πλάκες εξηλασμένης πολυστερίνης.
Ακολουθεί στρώση ελαφρά οπλισμένου σκυροδέματος min πάχους 8 εκ. για τη διαμόρφωση κλίσεων απορροής των ομβρίων.
Γίνεται επάλειψη της επιφάνειας και των στηθαίων με ασφαλτικό βερνίκι.
Ακολουθεί η στεγάνωση της επιφάνειας που επιτυγχάνεται με την εφαρμογή στεγανωτικών/αντιριζικών ασφαλτικών μεμβρανών συγκολλημένων μεταξύ τους και στο υπόστρωμα, που εξασφαλίζουν προστασία από τις ρίζες των φυτών και στεγάνωση και πολυστρωματικών μεμβρανών αποστράγγισης για επαρκή αποστράγγιση, αερισμό του ριζικού συστήματος.
Τοποθετείται το ειδικό υπόστρωμα για τη φύτευση και την καλλιέργεια των φυτών και ακολουθεί η φύτευση.