Οι περισσότερες προδιαγραφές που αφορούν στην εσωτερική αρχιτεκτονική των κατοικιών, όπως για παράδειγμα οι ελάχιστες διαστάσεις του μπάνιου, το ύψος του πάγκου της κουζίνας, το καθαρό άνοιγμα των πορτών, η επικοινωνία μέσω κλιμακοστασίων, ανταποκρίνονται στις ανάγκες του μέσου χρήστη. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, οι προδιαγραφές αρχίζουν να γίνονται λιγότερο αυστηρές και περισσότερο ευέλικτες καθώς αναγνωρίζονται ολοένα και περισσότερο οι διαφορές μεταξύ των ανθρώπων, για παράδειγμα στην ηλικία, στο φύλο, στη σωματική διάπλαση, στην ψυχολογία, στις ικανότητες κτλ.
Μια σημαντική κατηγορία χρηστών που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής είναι τα άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ) και τα ηλικιωμένα άτομα. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες μπορεί να είναι άτομα με κινητικά προβλήματα, με δυσκολίες όρασης κτλ. Η συγκεκριμένη κατάσταση μπορεί να είναι είτε μόνιμη, είτε προσωρινή, για παράδειγμα ένα άτομο χρειάζεται το αναπηρικό καρότσι για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Τα κινητικά προβλήματα εμφανίζονται τις περισσότερες φορές στη διάρκεια ζωής του ατόμου. Αυτό σημαίνει, ότι ενδεχόμενα να απαιτηθεί στοχευμένη ανακαίνιση σπιτιού προκειμένου να ανταποκρίνονται οι χώροι στις απαιτήσεις του ατόμου.
Δυστυχώς, πολλές από τις προδιαγραφές που αφορούν στις ελάχιστες διαστάσεις των χώρων, όπως επίσης η ύπαρξη σκαλοπατιών στην κατοικία αλλά και πλήθος υλικών δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες των Αμεα και των ηλικιωμένων ατόμων. Για παράδειγμα, σε περίπτωση ατόμου που κινείται με αναπηρικό καρότσι οι πόρτες, οι διάδρομοι κίνησης, ο ελεύθερος χώρος γύρω από τα έπιπλα, το μπάνιο κτλ, πρέπει να σχεδιαστούν με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μπορεί να χωρά άνετα το αναπηρικό καρότσι. Το ύψος του πάγκου της κουζίνας πρέπει να μειωθεί στα 71-76 εκ. (από τα 90 εκ) για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί το άτομο ενώ κάτω από τον πάγκο ο χώρος πρέπει να είναι ελεύθερος για να χωρά το καρότσι. Τα ράφια, τα ντουλάπια, οι διακόπτες, τα χερούλια των παραθύρων και γενικά τα στοιχεία του χώρου πρέπει να βρίσκονται σε χαμηλότερο ύψος.
Τα προσβάσιμα σε ΑΜΕΑ κτίρια
Με το όρο προσβάσιμο περιγράφεται το κτίριο το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί άνετα από άτομα με ειδικές ανάγκες (κυρίως από άτομα με κινητικά προβλήματα). Όταν λέμε χρήση εννοούμε ότι το άτομο μπορεί να μπει μέσα στο κτίριο, να επισκεφτεί του περισσότερους χώρους, να κινηθεί άνετα αλλά και να εξέλθει με ασφάλεια σε περίπτωση ανάγκης (πυρκαγιά, σεισμός) χωρίς της βοήθεια άλλου ατόμου.
Ωστόσο, ο σχεδιασμός προσβάσιμων κατοικιών σε μεγάλη κλίμακα κρίνεται πολλές φορές μη- εμπορικός και μη- βιώσιμος οικονομικά. Δεν υπάρχει λόγος δηλαδή, να σχεδιάζονται και να κατασκευάζονται προσβάσιμες κατοικίες αν δεν πρόκειται να κατοικηθεί από άτομο με κινητικές δυσκολίες. Για αυτό το λόγο, η τελευταία τάση είναι ο σχεδιασμός κτιρίων που προσαρμόζονται στις ανάγκες του χρήστη.
Τα κτίρια που προσαρμόζονται στις ανάγκες του χρήστη
Τα κτίρια που προσαρμόζονται στις ανάγκες του χρήση διαθέτουν όλη την υποδομή (μηχανολογική και κτιριακή) έτσι ώστε να μπορούν να μετατραπούν, εφόσον χρειαστεί, σε προσβάσιμα κτίρια. Ομοίως, όταν η ανάγκη πάψει να υπάρχει το κτίριο μπορεί να επανέλθει στην πρότερη κατάσταση. Ένα παράδειγμα είναι το κλιμακοστάσιο, που με την προσθήκη μηχανισμού ανύψωσης, μπορεί να εξυπηρετήσει άτομα που κινούνται με καρότσι. Η ανακαίνιση με στόχο να ανταποκρίνεται στις ανάγκες ατόμων με κινητικά προβλήματα ή ηλικιωμένων ατόμων μπορεί δεν έχει απαραίτητα υψηλό κόστος. Για φθηνή ανακαίνιση επισκεφτείτε την κατασκευαστική εταιρεία του Ιωάννη Φούσκα.
Κτίρια για ηλικιωμένους
Ο σχεδιασμός κτιρίων για άτομα τρίτης ηλικίας αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση των αναγκών των συγκεκριμένων ατόμων. Αυτό μπορεί να συνεπάγεται πολλά και διαφορετικά πράγματα. Ανάλογα με τις ανάγκες, η κατοικία ενδέχεται να πρέπει να υποστηρίξει την πλήρη νοσηλεία του ατόμου στο σπίτι, να παρέχει διευκολύνσεις την επικοινωνία σε περίπτωση ανάγκης, να διαθέτει συστήματα επίβλεψης από τα συγγενικά πρόσωπα κτλ. Γενικά, οι συγκεκριμένες κατοικίες συνιστάται να κατασκευάζονται μέσα στον αστικό ιστό και όχι σε απομονωμένες περιοχές προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες των ηλικιωμένων ατόμων για περπάτημα, ψώνια, επισκέψεις σε ιατρούς, κοινωνικοποίηση κτλ.